Nowe państwo

Nowoczesna Grecja była republiką, a jej pierwszy prezydent, Ioannis Kapodistrias, koncentrował wysiłki na zbudowaniu silnego rządu centralnego, który byłby w stanie przeciwstawić się rozmaitym skłóconym ze sobą przywódcom i frakcjom politycznym, jakie wyłoniły się w czasie powstania. Próby te skończyły się tragicznie: w 1831 r. dwaj lokalni przywódcy z zawsze niespokojnego półwyspu Mani dokonali udanego zamachu na Kapodistriasa, co zmusiło trzy mocarstwa europejskie do zajęcia się grecką sceną polityczną. Tym razem stworzono monarchię z bawarskim księciem Ottonem jako królem.

Nowy monarcha okazał się władcą autokratycznym i dość bezwzględnym, obsadzając urzędy i oficjalne stanowiska rodakami z Niemiec. Ignorował też żądania bezrolnych chłopów, by przeprowadzić parcelację starych majątków ziemskich. W 1862 r. poddani w końcu zbuntowali się i wygnali Ottona z kraju, na co Europa zaproponowała nowego księcia, tym razem z Danii. Jerzy I, który jako warunek objęcia tronu postawił oddanie Grecji Wysp Jońskich, okazał się znacznie lepszym władcą. Za jego panowania zbudowano pierwsze linie kolejowe i drogi, wprowadzono ograniczone reformy rolne na Peloponezie i, co więcej, po raz pierwszy poszerzono granice państwa.

MEGALI IDEA I POLITYKA EKSPANSJI

Od samego początku niekwestionowanym priorytetem dla greckiej polityki zagranicznej była tzw. Wielka Idea, czyli wyzwolenie Greków zamieszkałych poza granicami kraju i przyłączenie do królestwa starych terytoriów Bizancjum. W 1878 r. Grecja powiększyła się o Tęsalię i południowy Epir, przekazane przez Turcję.

Mniej chwalebnie zakończyła się próba przyłączenia Krety w 1897 r. Grecy zaatakowali siły tureckie na lądzie stałym i ponieśli druzgocącą klęskę, która omal nie doprowadziła do upadku państwa. W sprawę wmieszały się jednak mocarstwa europejskie i wyspa znalazła się pod opieką wyznaczonego przez nie Wysokiego Komisarza, a w 1913 r. stała się w końcu częścią Grecji.

Z Krety pochodził też najwybitniejszy grecki mąż stanu – Eleftherios Wenizelos, który zasłynął jako przywódca obywatelskiego ruchu na rzecz wyzwolenia wyspy. W 1910 r. został wybrany premierem Grecji. Dwa lata później był autorem udanego sojuszu państw bałkańskich, które w wyniku wojen bałkańskich (1912-1913) zdołały niemal całkowicie wyprzeć Turków z Europy. W obrębie Grecji znalazła się północno-wschodnia część Morza Egejskiego, północna Tesalia, środkowy Epir i część Macedonii, tak więc Megalildaa niemal została zrealizowana. Równocześnie Wenizelos okazał się równie zręcznym politykiem na arenie wewnętrznej, wpływając na opinię publiczną poprzez zmiany w konstytucji i wprowadzenie całej serii liberalnych reform społecznych.

Podziały zaznaczały się po wybuchu pierwszej wojny światowej: Wenizelos był zwolennikiem sojuszu z państwami Ententy, widząc w wojnie szansę na wyzwolenie Greków w Tracji i Azji Mniejszej, ale nowy król, Konstantyn I, którego żoną była siostra niemieckiego cesarza Wilhelma II, wybrał neutralność. W odpowiedzi Wenizelos powołał rewolucyjny rząd w Salonikach, doprowadzając do wojny domowej i podziału kraju na rojalistów i swoich zwolenników. W 1917 r. wojska greckie przystąpiły ostatecznie do wojny, obok Francuzów, Brytyjczyków i Serbów, uczestnicząc w kampanii macedońskiej. Po kapitulacji Bułgarii i osmańskiej Turcji Grecy zajęli Trację, a Wenizelos zażądał w Wersalu przyznania jego państwu regionu Smyrny (Smirni) na wybrzeżu Azji Mniejszej, zamieszkanego głównie przez Greków.

KATASTROFA I JEJ SKUTKI Tak rozpoczął się jeden z najtragiczniejszych epizodów współczesnej historii Grecji, zwany Katastrof,’( (katastrofa). Wenizelos uzyskał zgodę na wprowadzenie wojsk do Smyrny w 1919 r., ale do tego czasu poparcie aliantów osłabło, a w samej Turcji narodził się nowy ruch nacjonalistyczny, na czele
którego stał Mustafa Kemal, zwany Ataturkiem. W1920 r. Wenizelos przegrał wybory i do władzy doszli monarchiści, którzy nie bacząc na niesprzyjające okoliczności oraz wysiłki dyplomatyczne Kreteńczyka, skierowali armię grecką na Ankarę, by po jej zdobyciu dyktować warunki Ataturkowi.

Ta tzw. kampania anatolijska zakończyła się haniebną klęską latem 1922 r., kiedy wojska tureckie nie tylko wyparły Greków nad samo morze, ale i zmusiły ich do pospiesznej ewakuacji Smyrny. Po ucieczce Greków Turcy wkroczyli do miasta i przystąpili do systematycznej masakry ludności ormiańskiej i greckiej, po czym spalili większą część zabudowań.

Choć w odwodzie pozostawała jeszcze cala armia skoncentrowana we wschodniej Tracji, Anglia, jedyna jak dotąd sojuszniczka Grecji, dała do zrozumienia, że lepiej byłoby zacząć zabiegać o pokój na warunkach Atatiirka. Traktat podpisano w Lozannie w 1923 r. Uzgodniono wówczas, że konieczna jest wymiana mniejszości religijnych zamieszkałych na terenie obu państw (była to pierwsza kontrolowana czystka etniczna na wielką skalę). Turcja zobowiązała się przyjąć 390 tysięcy muzułmanów z terytorium Grecji, natomiast ta ostatnia, od dziesięciu lat niemal bez przerwy w stanie wojny, z ludnością poniżej 5 milionów, stanęła w obliczu fali przeszło 1,3 miliona chrześcijańskich uchodźców, z których część dotarta do Grecji jeszcze w latach 1919-1922. Nagle Megali Idaa okazała się pomysłem cokolwiek na wyrost.

Zgodnie z przewidywaniami, zaszły ogromne zmiany. Rozparcelowano ostatecznie wielkie latyfundia w Tesalii, na czym skorzystali zarówno dawni obywatele Grecji, jak i uchodźcy. Wokół Aten, Pireusu i wielu innych miast wyrosły rozlegle slumsy, a boom budowlany zapoczątkował gwałtowny rozwój niemal nieistniejącego wcześniej przemysłu.

Zmiany nastąpiły też na arenie politycznej. We wrześniu 1922 r. grupa oficerów zmuszonych do ewakuacji spod Smyrny, pod wodzą pułkownika Nikolaosa Plastirasa, „poprosiła” króla Konstantyna u abdykację i skazała na śmierć sześciu z jego nieudolnych ministrów, obarczonych największą odpowiedzialnością za klęskę. Nominalnie przywrócono demokrację i proklamowano republikę, ale faktycznie przez następne dziesięć lat wszelkie przesunięci w rządzie sterowane były przez frakcje wewnątrz armii. W tym samym czasie w miastach uchodźcy zaczęli organizować związki zawodowe i założyli Grecką Partię Komunistyczną (KKE).

Mniej chwalebnie zakończyła się próba przyłączenia Krety w 1897 r. Grecy zaatakowali siły tureckie na lądzie stałym i ponieśli druzgocącą klęskę, która omal nie doprowadziła do upadku państwa. W sprawę wmieszały się jednak mocarstwa europejskie i wyspa znalazła się pod opieką wyznaczonego przez nie Wysokiego Komisarza, a w 1913 r. stała się w końcu częścią Grecji.

Z Krety pochodził też najwybitniejszy grecki mąż stanu Eleftherios Wenizelos, który zasłynął jako przywódca obywatelskiego ruchu na rzecz wyzwolenia wyspy. W 1910 r. został wybrany premierem Grecji. Dwa lata później był autorem udanego sojuszu państw bałkańskich, które w wyniku wojen bałkańskich (1912-1913) zdołały niemal całkowicie wyprzeć Turków z Europy. W obrębie Grecji znalazła się północno-wschodnia część Morza Egejskiego, północna Tesalia, środkowy Epir i część Macedonii, tak więc Megalildśa niemal została zrealizowana. Równocześnie Wenizelos okazał się równie zręcznym politykiem na arenie wewnętrznej, wpływając na opinię publiczną poprzez zmiany w konstytucji i wprowadzenie całej serii liberalnych reform społecznych.

Podziały zaznaczały się po wybuchu pierwszej wojny światowej: Wenizelos był zwolennikiem sojuszu z państwami Ententy, widząc w wojnie szansę na wyzwolenie Greków w Tracji i Azji Mniejszej, ale nowy król, Konstantyn I, którego żoną była siostra niemieckiego cesarza Wilhelma II, wybrał neutralność. W odpowiedzi Wenizelos powołał rewolucyjny rząd w Salonikach, doprowadzając do wojny domowej i podziału kraju na rojalistów i swoich zwolenników. W 1917 r. wojska greckie przystąpiły ostatecznie do wojny, obok Francuzów, Brytyjczyków i Serbów, uczestnicząc w kampanii macedońskiej. Po kapitulacji Bułgarii i osmańskiej Turcji Grecy zajęli Trację, a Wenizelos zażądał w Wersalu przyznania jego państwu regionu Smyrny (Smirni) na wybrzeżu Azji Mniejszej, zamieszkanego głównie przez Greków.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *