Nowe państwo

KATASTROFA I JEJ SKUTKI

Tak rozpoczął się jeden z najtragiczniejszych epizodów współczesnej historii Grecji, zwany Katastrof,(katastrofa). Wenizelos uzyskał zgodę na wprowadzenie wojsk do Smyrny w 1919 r., ale do tego czasu poparcie aliantów osłabło, a w samej Turcji narodził się nowy ruch nacjonalistyczny, na którego czele stał Mustafa Kemal, zwany Atatiirkiem. W1920 r. Wenizelos przegrał wybory i do władzy doszli monarchiści, którzy nie bacząc na niesprzyjające okoliczności oraz wysiłki dyplomatyczne Kreteńczyka, skierowali armię grecką na Ankarę, by po jej zdobyciu dyktować warunki Atatiirkowi.

Ta tzw. kampania anatolijska zakończyła się haniebną klęską latem 1922 r., kiedy wojska tureckie nie tylko wyparły Greków nad samo morze, ale i zmusiły ich do pospiesznej ewakuacji Smyrny. Po ucieczce Greków Turcy wkroczyli do miasta i przystąpili do systematycznej masakry ludności ormiańskiej i greckiej, po czym spalili większą część zabudowań.

Choć w odwodzie pozostawała jeszcze cala armia skoncentrowana we wschodniej Tracji, Anglia, jedyna jak dotąd sojuszniczka Grecji, dała do zrozumienia, że lepiej byłoby zacząć zabiegać.

0 pokój na warunkach Atatiirka. Traktat podpisano w Lozannie w 1923 r. Uzgodniono wówczas, że konieczna jest wymiana mniejszości religijnych zamieszkałych na terenie obu państw (była to pierwsza kontrolowana czystka etniczna na wielką skalę). Turcja zobowiązała się przyjąć 390 tysięcy muzułmanów z terytorium Grecji, natomiast ta ostatnia, od dziesięciu lat niemal bez przerwy w stanie wojny, z ludnością poniżej 5 milionów, stanęła w obliczu fali przeszło 1,3 miliona chrześcijańskich uchodźców, z których część dotarta do Grecji jeszcze w latach 1919-1922. Nagle Megili Idea okazała się pomysłem cokolwiek na wyrost.

Zgodnie z przewidywaniami, zaszły ogromne zmiany. Rozparcelowano ostatecznie wielkie latyfundia w Tesalii, na czym skorzystali zarówno dawni obywatele Grecji, jak i uchodźcy. Wokół Aten, Pireusu i wielu innych miast wyrosły rozlegle slumsy, a boom budowlany zapoczątkował gwałtowny rozwój niemal nieistniejącego wcześniej przemysłu.

Zmiany nastąpiły też na arenie politycznej. We wrześniu 1922 r. grupa oficerów zmuszonych do ewakuacji spod Smyrny, pod wodzą pułkownika Nikolaosa Plastirasa, „poprosiła” króla Konstantyna u abdykację i skazała na śmierć sześciu z jego nieudolnych ministrów, obarczonych największą odpowiedzialnością za klęskę. Nominalnie przywrócono demokrację i proklamowano republikę, ale faktycznie przez następne dziesięć lat wszelkie przesunięci w rządzie sterowane były przez frakcje wewnątrz armii. W tym samym czasie w miastach uchodźcy zaczęli organizować związki zawodowe.

Założyli Grecką Partię Komunistyczną (KKE).

OSTATNIE CHWILE WENIZELOS A I DYKTATURA METAKSASA

Po wyborach w 1928 r. Wenizelos ponownie znalazł się u władzy, jednakże stracił ją cztery lata później, wskutek nasilających się problemów ekonomicznych. Jego zwolennicy pod wodzą Plastirasa próbowali przywrócić mu stanowisko za pomocą puczu w marcu 1933 r., ale zamach się nie udał. Wenizelos musiał się salwować ucieczką do Paryża, gdzie zmarł trzy lata później.

Do 1936 r. komuniści uzyskali wystarczająco duże poparcie, by móc odgrywać istotną rolę w parlamencie i tak zapewne by się stało, gdyby nie taktyczne posunięcie wojskowych i Jerzego II, który dopiero co ponownie zasiadł na tronie greckim.

O powrocie króla zadecydował przeprowadzony rok wcześniej plebiscyt. Teraz przyszło mu przewodniczyć obradom coraz bardziej podzielonego parlamentu.

W kwietniu 1936 r. Jerzy II wyznaczył na premiera generała Ioannisa Metaksasa, nie przejmując się tym, że kandydaturę poparło zaledwie sześciu postów. Natychmiast wybuchła fala strajków organizowanych przez KKE, na co król, ignorując próby stworzenia szerokiej koalicji liberalnej, rozwiązał parlament bez podania terminu nowych wyborów. Posunięcie to było jawnie sprzeczne z konstytucją i zapoczątkowało pięcioletni okres bezwzględnej i chwilami absurdalnej dyktatury.

Metaksas przy pomocy wojska rozprawił się ze strajkującymi i stworzył państwo oparte na popularnym wówczas modelu faszystowskim. Zwolennicy lewicy i działacze związkowi powędrowali do więzienia bądź zmuszeni zostali do emigracji, powstała młodzieżowa organizacja paramilitarna, tajna policja i surowa cenzura, która usuwała nawet fragmenty z dzieł Tukidydesa. Z drugiej strony, była to przynajmniej dyktatura grecka i choć Metaksas należał do entuzjastów nazistowskich metod organizacyjnych i ekonomii, nigdy nie podporządkował się ani Niemcom, ani Włochom.

 

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *