Jeśli nie liczyć pojedynczej skamieniałej czaszki neandertalczyka, znalezionej w okolicach Salonik, to najstarsze ślady osadnictwa ludzkiego w Grecji odkryto w Nea Nikomedfa, koło Werii. Są to pozostałości po wielkich, prostokątnych budynkach mieszkalnych wzniesionych około 6000 lat p.n.e.
Ludzie napływali na tereny dzisiejszej Grecji najprawdopodobniej falami, głównie z Anatolii. Owi proto-Grecy żyli w spokojnych społecznościach rolniczych, zajmowali się głównie garncarstwem i oddawali cześć boginiom Ziemi i Płodności, których gliniane posążki archeolodzy znajdują po dziś dzień na miejscu dawnych osiedli. Sielankowe życie skończyło się wraz z eksploatacją bogactw naturalnych dla zysku i rywalizacją w handlu.
OKRES MINOJSKI I MYKEŃSKI
Okres mniej więcej od roku 2000 do 1100 p.n.e. to czas rozwoju i upadku rozmaitych regionalnych mocarstw, których siła wynikała na początku przede wszystkim z dominacji na morzu. Rolę ośrodków administracyjnych odgrywały potężne pałace królewskie, z których najważniejsze powstały w Knossos na Krecie oraz w Mykenach, Tirynsie i Argos na Peloponezie.
Kreteńczycy opanowali szlaki handlowe we wschodniej części Morza Śródziemnego w epoce nazwanej przez archeologów okresem minojskim. Jak ustalono, pałac w Knossos ucierpiał poważnie w wyniku dwóch trzęsień ziemi i potężnego wybuchu wulkanu na wyspie Thira (Santoryn) pomiędzy rokiem 1500 a 1450 p.n.e. Najbardziej znane przykłady sztuki minojskiej to freski, biżuteria i ceramika, która szczyty artyzmu osiągnęła wraz z wynalezieniem charakterystycznego czerwono-białego wzornictwa na ciemnym tle; Około 1400 r. p.n.e., kiedy nastąpił upadek Knossos (z przyczyn naturalnych bądź innych), rolę przewodnią objęły kwitnące Mykeny (od nich też pochodzi nazwa cywilizacji istniejącej w tej epoce), które same z kolei upadły około 1200 r. p.n.e.
Czasy te znane są między innymi dzięki licznym legendom, których najsłynniejszym źródłem jest twórczość Homera i jego uczniów. W Knossos (w pałacu, którego plan przypomina labirynt) mieszkał król Minos, w Mykenach znajdował się pałac Agamemnona, a w Pylos – Nestora. Z kolei Menelaos i Odys pochodzili ze Sparty i Itaki. Wszystkie legendy opowiadają o przemocy, zemście i wojnach, wywoływanych ostrą rywalizacją w handlu, jako stałym elemencie ówczesnego życia. O skali konfliktów zbrojnych i militaryzacji świadczą dobitnie masywne fortyfikacje, jakimi otaczano większość pałaców (w późniejszych wiekach nazwane cyklopowymi, gdyż jak sądzono, jedynie cyklopi byli w stanie przenieść tak ogromne głazy).
Grecy w żadnym razie nie byli wówczas zjednoczeni, czego dowodzą choćby eposy Homera, a o podziałach decydowały w znacznej mierze bariery naturalne: morza, góry, dostęp do pastwisk. Osady prosperowały dzięki dogodnemu położeniu nad brzegiem morza, żyzności ziemi i potędze swej floty. Większość z nich była samowystarczalna i specjalizowała się w produkcji określonych towarów przeznaczonych na handel. Oliwki np. pochodziły z Attyki, a minerały z wyspy Milos (Melos).